COVID-19 virüsüne bağlı pandemi tüm dünyada olduğu gibi ülkemizin de ana gündem konusu haline gelmiştir. Konu ile ilgili olarak tüm dünyada yetkililer pandeminin etkilerini en aza indirebilmek için yoğun bir çaba içerisindedir.

Mevcut hali ile hastalık, özellikle yaşlılar ile kronik hastalığı olan bireylerde daha şiddetli seyretmekte hatta ölümlere neden olmaktadır. Enfeksiyonun başlangıç yeri Wuhan/Çin görülen vakaların incelendiği bir çalışmada ölen hastaların sağ kalanlardan daha yaşlı oldukları ve daha fazla kronik hastalığa sahip oldukları görülmektedir.

Öncelikle hastalık yaşlıların çoğunda ölümcül seyretmediğinin ama yoğun bakım ihtiyacı olan ve ölen hastaların önemli bir kısmı yaşlılar olduğunun altını çizmek gerekir.

İlerleyen yaşla birlikte patojenlere karşı hem immun sistemde hem de anatomik ve fizyolojik doğal defans sistemlerinde ortaya çıkan gerileme nedeniyle, geriatrik olgularda enfeksiyon hastalıkları daha sık görülmekte ve bu hastalıklar gençlere göre daha şiddetli seyredebilmektedir. 

Ayrıca, geriatrik olgularda enfeksiyon hastalıkları atipik prezentasyonlar gösterebilmektedir. Mevcut veriler COVID-19 enfeksiyonlarının da yaşlıların önemli bir kısmında atipik prezantasyonlarla başlayabileceğini göstermektedir. Bu durum tanının geç konmasına, hastalığın yaşlılarda daha ileri aşamalarda saptanmasına hatta fatal seyretmesine katkı sağlayabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.

Örneğin geleneksel olarak, ateş vücut sıcaklığının 38°C’nin üstünde olması olarak tanımlanır ancak akut enfeksiyonu olan yaşlıların üçte birinde bu değerlerde ateş ya olmaz ya da müphem bir ateş görülür. İlerleyen yaşla birlikte, hastanede yatan orta-ağır pnömonili olgularda bile başlangıçta hastalığın vücut ısısı daha düşük seyretme eğilimindedir, öyle ki 20 yaşında ki bir hasta ile 80 yaşında ki bir hasta arasında 1°C kadar vücut ısı farkı olabilmektedir. Bunun yanı sıra, gençlere kıyasla sağlıklı yaşlıların vücut ısıları daha düşük olmaya meyillidir. Ateş cevabı gençler kadar oluşturamayan yaşlılarda akciğer enfeksiyonlarında taşipne daha sık görülmektedir. Yaşlılarda ateş değerlendirilirken;

·         Tekrarlayan oral ya da timpanik vucüt ısısının>37,3°C ve üzeri olması ya da bazal vücut ısısından>1,1°C fazla artış olması önemli. Vücut ısısının normal olması yaşlılarda enfeksiyonu dışlamak için yeterli değildir.

·         Ayrıca hipotermi, ise hayati tehdit eden çok ciddi bir enfeksiyonun göstergesi olabilir. Yine pnömoninin klasik bulguları olan ateş, öksürük ve yan ağrısı yaşlıların yarısından azında görülürken; bu olgularda daha çok konfüzyon ya da akut mental değişiklik, taşipne, düşük kan basıncı, sık düşmeler, yürüme güçlüğü/ hareket kabiliyetinde azalma, iştahta azalma, yutma güçlüğü ve İdrar/gaita kaçırma Genel düşkünlük hali gibi semptomlar gösterebilmektedir. Bu semptomların enfeksiyon hastalıkları dışında da birçok hastalıkta sıklıkla görülebiliyor olması, geriatrik olgularda tanının gecikmesinde önemli rol oynamaktadır. Bunlara ilave olarak, bu yaş grubunda sık karşılaşılan sensoriyal kayıplar, demans ve polifarmasi varlığı yaşlı bireylerden uygun bir hastalık öyküsünün alınmasını güçleştirmekte ve hastalığın semptomlarını maskeleyebilmektedir. Bu nedenle geriatrik olgularda ateş yüksekliğinin saptanmaması enfeksiyon varlığını dışlamamaktadır.

COVID-19 enfeksiyonun başlangıç yeri Wuhan/Çin görülen vakaların incelendiği bir çalışmada ölen hastaların sağ kalanlardan daha yaşlı oldukları ve daha fazla kronik hastalığa sahip oldukları görülmektedir. Bu çalışmada ateş>37,3 ◦C olarak tanımlandığında her iki grupta ateşin benzer oranlarda saptanmış olması dikkat çekicidir. Buna ilave olarak, COVID-19 nedeniyle Yoğun bakım ihtiyaç olanların daha yaşlı olduğunu ve bu hastalarda halsizlik, baş dönmesi, bulantı-kusma, ishal, karın ağrısı ve iştah kaybı gibi akut akciğer enfeksiyonu için atipik bulguların dispneden yaklaşık 6,5 gün önce ortaya çıktığını saptamışlardır. Bu sürenin yoğun bakım ihtiyacı olmayan ve daha genç olan COVID-19 hastalarından ise 2,5 gün olması göz önünde bulundurulduğunda yaşlı olgularda yoğun bakım ihtiyacı daha fazla olmasına rağmen dispnenin ilk semptomdan yaklaşık 6,5 gün sonra ortaya çıkması da atipik prezentasyonların önemi açısından oldukça çarpıcıdır. Bu bulgular ışığında, yaşa bağlı immun sistem değişiklikleri, komorbid durumlar ve atipik prezantasyonlar, geriatrik olgularda COVID-19 enfeksiyonunun erken dönemde tanınmasını güçleştirdiği ve hastalığın bu olgularda daha şiddetli hatta mortal seyretmesine neden olduğu söylenebilir. Bununla birlikte uygulanan COVID-19 tarama test stratejileri hastalığın tipik bulgularına dayalı olduğu için atipik prezentasyonlar geriatrik olgulara testin hastalığın daha geç dönemlerinde yapılmasına ve hastalığın ileri aşamalarında hastaların hastaneye kabullerine neden olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Ayrıca bütün dünyada enfekte olgu sayısının fazla ve mevcut tıbbi imkanların kısıtlı olması nedeniyle uygulanmış/uygulanan/uygulanabilecek ageism’inde geriatrik olgularda mortalitenin daha fazla olmasına katkı sağlayabileceği de göz ardı edilmemelidir.

Sonuç olarak, COVID-19 enfeksiyonu geriatrik olgularda atipik prezantasyonlar gösterebileceği, bu nedenle bu hasta grubunda hastalığın klasik bulguları ve özellikle ateş yüksekliği olmasa bile enfeksiyon olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Ayrıca Geriatri sadece kronolojik bir bilim alanı olmayıp tıbbın diğer alanlarıyla sıkı ilişkiler içerisinde olan spesifik değerlendirme kriterleri ve uygulama esasları olan bir bilim alanıdır. Bu nedenle, ülkemizde 7,5 milyon yaşlı birey olduğu gerçeğinin ışığında, COVID-19 yaşlılarda bu şekilde şiddetli ve fatal seyrederken; 65 yaş üstü bireylerin geriatrik bakış açısı ile değerlendirilmesi ve hastalığın tanı, tedavi, takip ve önlenmesine yönelik yaklaşımlar belirlenirken geriatri uzmanları ile yakın iş birliği önem arzetmektedir.

Kaynaklar:

Onder G, Rezza G, Brusaferro S.: Case-Fatality Rate and Characteristics of Patients Dying in Relation to COVID-19 in Italy. JAMA. 2020 Mar 23.  doi: 10.1001/jama.2020.4683.

Zhou F, Yu T, Du R, et al. Clinical course and risk factors for mortality of adult inpatients with COVID-19 in Wuhan, China: a retrospective cohort study [published online ahead of print, 2020 Mar 11] [published correction appears in Lancet. 2020 Mar 12;:]. Lancet. 2020;S0140-6736(20)30566-3. doi:10.1016/S0140-6736(20)30566-3

D'Adamo H, Yoshikawa T, Ouslander JG Coronavirus Disease 2019 in Geriatrics and Long-term Care: The ABCDs of COVID-19. J Am Geriatr Soc. 2020 Mar 25. doi: 10.1111/jgs.16445. [Epub ahead of print]

Liang SY. Sepsis and Other Infectious Disease Emergencies in the Elderly. Emerg Med Clin North Am. 2016;34(3):501–522. doi:10.1016/j.emc.2016.04.005

Zhou F, Yu T, Du R, et al. Clinical course and risk factors for mortality of adult inpatients with COVID-19 in Wuhan, China: a retrospective cohort study [published online ahead of print, 2020 Mar 11] [published correction appears in Lancet. 2020 Mar 12;:]. Lancet. 2020;S0140-6736(20)30566-3. doi:10.1016/S0140-6736(20)30566-3

Wang D, Hu B, Hu C, et al. Clinical Characteristics of 138 Hospitalized Patients With 2019 Novel Coronavirus-Infected Pneumonia in Wuhan, China [published online ahead of print, 2020 Feb 7]. JAMA. 2020;e201585. doi:10.1001/jama.2020.1585.

Prof.Dr. Ahmet Turan IŞIK

Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fak. Geriatri BD Başkanı

Geriatrik Bilimler Dernek Başkanı

Kaynak: Medimagazin
https://www.medimagazin.com.tr/guncel/genel/tr-covid-19a-geriatrik-bakis-acisi-neden-fazla-goruluyor-nelere-dikkat-etmeli-11-681-87900.html